Testament szczególny może być sporządzony, jeżeli będą mieć miejsce zdarzenia, które utrudnią lub uniemożliwią testatorowi własnoręczne napisanie testamentu lub oświadczenie ostatniej woli przed notariuszem lub w urzędzie.
Kiedy może być sporządzony testament ustny?
Na podstawie art. 952 par. 1 K.c. testament ustny może być sporządzony, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Ustawodawca nie wymienił tutaj okoliczności szczególnych. W literaturze „(...) przyjmuje się, że chodzi o okoliczności niecodzienne, odbiegające od normalnego stanu rzeczy, takie jak powódż, przerwanie komunikacji, epidemia”. [1]
Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1993 roku, III CZP 24/92 (OSNCP 1993, nr 7-8, poz. 134) „(...) warunkiem ważności zarówno testamentu zwykłego, przewidzianego w art. 951 K.c. jak i testamentu szczególnego, o którym stanowi art. 952 K.c. jest złożenie przez spadkodawcę ustnego oświadczenia ostatniej woli”.[2]
Co istotne, od spadkodawcy „(...) pochodzi nie tylko inicjatywa sporządzenia testamentu (wola testowania), ale również decyzja co do tego, kogo chce powołać w charakterze spadkobiercy, czy tez zapisobiercy i czym chce rozporządzić (całym majątkiem, czy tez jego częścią)”. [3]
Testament podróżny i wojskowy
Przesłanką do sporządzenia testamentu podróżnego jest odbywanie podróży polskim statkiem lub samolotem. Podróż rozpoczyna się z początkowego portu morskiego lub lotniczego a kończy się w porcie docelowym. Zdaniem J. Turłukowskiego nie musi więc wystąpić rzeczywiste czy domniemane zagrożenie życia pasażerów. [4] Co ważne, forma testamentu podróżnego nie jest tak rozpowszechniona jak testamenty zwykłe.
Testament wojskowy jest sporządzany w czasie mobilizacji, wojny lub przebywania w niewoli. W chwili obecnej niniejszy testament nie znajduje zastosowania, ponieważ na terenie Polski nie ma wojny.
Ważność testamentu szczególnego
Na podstawie art. 955 zd. 1 K.c. testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.
Zobaczmy przykład:
W dniu 20 września 2011 roku Jan Kowalski zasłabł na ulicy. Został odwieziony do szpitala. W szpitalu następnego dnia oświadczył ostatnią wolę w obecności dwóch świadków. Jedynym swoim spadkobiercą ustanowił konkubinę. Nie był żonaty. Dzieci nie posiadał.
Stwierdzenie treści testamentu ustnego zostało w tym dniu spisane przez jednego ze świadków. Podpisał je testator oraz dwaj świadkowie.
Jan Kowalski po dwutygodniowym pobycie w szpitalu został wypisany do domu. Powyższy testament straci moc prawną, jeżeli spadkodawca pozostanie przy życiu sześć miesięcy.
Gdyby Jan Kowalski zmarł przed upływem sześciu miesięcy i nie sporządził innego testamentu, to wtedy jego testament szczególny nie traci mocy.
Podstawa prawna:
- art. 944 K.c.,
- art. 952 – 955 K.c.,
Objaśnienia:
[1] Turłukowski J., Sporządzenie testamentu w praktyce, wyd.1 Warszawa 2009, s. 149.
[2] Tamże, s. 151.
[3] Tamże, s. 152.
[4] Tamże, s. 189.
Stan prawny na 22 sierpnia 2011 roku
