Zasada swobody umów jest podstawą prawną wzorca umowy w prawie konsumenckim. W art. 353 [1] Kodeksu cywilnego ustawodawca podaje, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości, (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego .
Klauzula abuzywna
Niedozwolona klauzula umowna jest to zapis we wzorcu umowy tj. ogólnych warunkach umowy, wzorze umowy, regulaminie obowiązującym u przedsiębiorcy, formularzu umowy, którego przedmiotem jest określone świadczenie np. zakup danego towaru lub usługi. W świetle art. 385[1] par. 1 zd. 1 Kodeksu cywilnego powoduje ona utrudnienia w relacji konsument – przedsiębiorca, ponieważ jest sprzeczna „z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy”.
Niedozwolone postanowienie umowne może występować jako określony punkt w umowie:
1. Numer wpisu: 4838, data wpisu 7 czerwca 2013 r., branża: handel elektroniczny
„ xxx pl dokona zwrotu ceny produktu, koszty przesyłki oraz inne koszty uboczne transakcji nie podlegają zwrotowi" (wyrok SOKiK z dnia 1 lutego 2013, sygn. akt; XVII AmC 3289/12).
2. Numer wpisu: 5776, data wpisu: 14 sierpnia 2014 r., branża: handel elektroniczny
"W przypadku zamówienia składającego się z kilku różnych produktów, sklep zastrzega sobie prawo do oddzielnego wysyłania produktów" (wyrok SOKiK z dnia 12 czerwca 2014 r., sygn. akt XVII AmC 11700/13).
Może także wyglądać w ten sposób:
1. Numer wpisu: 4871, data wpisu: 14 czerwca 2013 r., branża: handel elektroniczny
"Koszt dostawy (…) towaru nie podlega zwrotowi" (wyrok SOKiK z dnia 15 kwietnia 2013 r, sygn. akt: XVII AmC 1674/12).
2. Numer wpisu: 5793, data wpisu: 27 sierpnia 2014 r., branża: handel elektroniczny
"Sądem właściwym dla rozpatrywania sporów wynikających z umowy sprzedaży jest sąd wybrany przez powoda" (wyrok SOKiK z dnia 29 maja 2014 r., sygn. akt: XVII AmC 10661/12).
Wniesienie powództwa
Przedsiębiorca, który stosuje w swoim wzorcu umowy niedozwolone postanowienia naraża się na postępowanie sądowe, kary finansowe oraz antyreklamę. Z art. 479[36] Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone rozpatruje Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W świetle art. 479 [38] K.p.c. pozew o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wnieść:
1) każdy, kto mógłby zawrzeć umowę zgodnie z przedstawioną ofertą,
2) organizacja pozarządowa, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów,
3) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów,
4) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
5) zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach Unii Europejskiej do wszczęcia postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, jeżeli cel jej działania uzasadnia wystąpienie przez nią z takim żądaniem dotyczącym wzorców umów stosowanych w Polsce, zagrażających interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym organizacja ta ma swoją siedzibę.
Co istotne, z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy ( art. 479[39] K.p.c.).
Konsekwencje dla przedsiębiorcy
W przypadku, gdy SOKiK uzna, że przedsiębiorca stosował niedozwolone postanowienie umowne wtedy:
1) „(...) w sentencji wyroku przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania” – art. 479[42] par. 1 K.p.c.,
2) „(...) zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym” na jego koszt – art. 479[44] K.p.c.
Na podstawie par. 6 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego (Dz. U. z 2014 r. poz. 649) opłatę za pozostałe ogłoszenia i obwieszczenia ustala się za ilość znaków, którymi są litery, cyfry, znaki przestankowe i odstępy między wyrazami, licząc po 0,70 zł za jeden znak, nie mniej niż 60 zł za ogłoszenie. W razie żądania użycia w ogłoszeniu lub w obwieszczeniu szczególnej czcionki oraz dokonania podkreśleń i wytłuszczeń, opłatę zwiększa się o 30%. [1] Orientacyjny koszt publikacji wyroku kosztowałby powyżej 1 000 zł.
Przedsiębiorca ponosi także:
- opłatę od wniesienia pozwu
Zgodnie bowiem z art. 96 ust. 1 pkt 3) Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r., nr 90, poz. 594) strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.
- koszty zastępstwa procesowego
Minister Sprawiedliwości wydał :
1. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2014 r., poz. 145).
2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2003 r., poz, 146).
Obniżają one minimalne stawki w postępowaniu przed Sadem Okręgowym w Warszawie - Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone do 60 zł. Powyższe zmiany weszły w życie z dniem 13 lutego 2013 roku.
Sprawdż:
Taksa adwokacka obniżona - mniejsze koszty za klauzule niedozwolone
Odpis prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo SOKiK przesyła Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Prezes dokonuje wtedy wpisu do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Rejestr ten jest jawny i dostępny bezpłatnie na: http://www.uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php
Jaki skutek?
Od chwili wpisania danej klauzuli abuzywnej do Rejestru klauzul niedozwolonych przedsiębiorcy nie powinni jej stosować w swoich sklepach. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2007 r, I CSK 117/07. Czytamy w nim: „Za niedozwoloną klauzulę umowną naruszającą zbiorowe interesy konsumentów może być uznana nie tylko klauzula umowna o identycznej treści, jak klauzula wpisana do rejestru, o którym mowa w art. 479[45] § 2 KPC, ale również klauzula o treści zbliżonej, której stosowanie wywiera taki sam skutek, jak stosowanie klauzuli wpisanej do rejestru”.
Podstawa prawna:
- art. 353 [1], art. art. 385[1] par. 1 zd. 1 Kodeksu cywilnego,
- art. 479 [36], art. 479[38] - [39] art. 479 [42] , art. 479[44] - [45] Kodeksu postępowania cywilnego,
- art. 96 ust. 1 pkt 3) Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r., nr 90, poz. 594),
Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie wydawania i rozpowszechniania Monitora Sądowego i Gospodarczego (Dz.U. z 2014 r, poz. 649).
Żródło: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - www.uokik.gov.pl
Objaśnienie
[1] Niniejsze rozporządzenie było poprzedzone rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 kwietnia 1996 r. w sprawie organizacji, sposobu wydawania i rozpowszechniania oraz podstawy ustalania ceny numerów Monitora Sądowego i Gospodarczego i wysokości opłat za zamieszczenie w nim ogłoszenia lub obwieszczenia (Dz. U. z 2013 r. poz. 238), które traci moc z dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy o wydawaniu Monitora Sądowego i Gospodarczego oraz ustawy o europejskim ugrupowaniu współpracy terytorialnej (Dz. U. poz. 1323).
Stan prawny na 21 grudnia 2014 roku
