- Art. 8 otrzymuje brzmienie:
Art. 8. W postępowaniu uregulowanym w niniejszym kodeksie stosuje się odpowiednio przepisy art. 2, 4, 5, 7-9, 13, 14, art. 15 § 2 i 3, art. 16, art. 18 § 2, art. 20, art. 23 i art. 23a Kodeksu postępowania karnego.
2.Uzasadnienie dla projektowanych zmian w odniesieniu do mediacji w postępowaniu karnym oraz wprowadzenia tej instytucji do postępowania w sprawach o wykroczenia – podstawowe tezy
2.1. Przepisy regulujące postępowanie mediacyjne wymagają kilku istotnych zmian i uzupełnień, aby – z jednej strony – ułatwić stosowanie tej instytucji w praktyce, a z drugiej – gwarantować przestrzeganie jej zasad i uznanych standardów.
2.2. Mediacja jest dobrowolna; standardy nie precyzują, kto ma odbierać zgodę na udział w mediacji, a więc upoważniony jest wniosek, że podmiotem odbierającym zgodę na mediację może być, obok organu kierującego sprawę do mediacji, także mediator. Dlatego też proponuje się zmianę w art. 23a § 1 i § 4 k.p.k. Ma ona na celu podkreślenie konieczności pisemnego informowania stron mediacji przez organ procesowy o przekazaniu sprawy do postępowania mediacyjnego oraz o jego celach i zasadach.
2.3. Projektowany § 4 art.23 a k.p.k. rozwija kwestię dostarczenia stronom niezbędnej wiedzy o istocie i zasadach postępowania mediacyjnego, na podstawie której mogą one wyrazić świadomą zgodę ma wzięcie udziału w mediacji. Podkreśla się informowanie o możliwości wycofania tej zgody aż do zakończenia postępowania mediacyjnego.
2.4. Projekt zawiera także gwarancję ochrony pokrzywdzonego. Zakłada bowiem przekazanie informacji o mediacji pokrzywdzonemu dopiero po wyrażeniu zgody na mediację przez oskarżonego, co ma zapobiec jego wtórnej wiktymizacji (zdanie po średniku proj. § 1 art. 23a k.p.k.).
2.5. W proj. § 5 art. 23 k.p.k. proponuje się zagwarantowanie zasady poufności mediacji, nakazując ujawnienie w sprawozdaniu tylko wyników mediacji. Stosownie do zaleceń zawartych w międzynarodowych dokumentach, w szczególności w Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy Nr R(99)19 w sprawie mediacji w sprawach karnych, a także wskazań zawartych w Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy Nr R(85)11 w sprawie pozycji ofiary w prawie i procesie karnym, postępowanie mediacyjne musi być prowadzone z zachowaniem zasady poufności.
Obowiązujące przepisy prawne w zakresie postępowania mediacyjnego nie gwarantują zachowania poufności w omawianej procedurze. Z tego względu konieczne jest uzupełnienie regulacji prawnych o przepisy gwarantujące poufność. Jedną z takich gwarancji jest dodanie po art. 178 k.p.k. projektowanego art. 178a k.p.k. Postępowanie mediacyjne jest poufne i oświadczenia składane w jej toku nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu karnym, co daje stronom gwarancję, że okoliczności, o których zdecydowały się mówić w trakcie mediacji pozostaną nieujawnione.
Z tego względu zdecydowano o umieszczeniu zakazu przesłuchania mediatora co do okoliczności, o których dowiedział się w trakcie mediacji właśnie w tym miejscu regulacji ustawowej. Jedynym wyjątkiem od zasady zakazu przesłuchania mediatora będzie możliwość jego przesłuchania w zakresie informacji, jakie uzyskał prowadząc mediację od oskarżonego lub pokrzywdzonego, dotyczących przestępstw, o których mowa w art. 240 § 1 k.k.
Projekt wzmacnia także gwarancję przestrzegania zasady poufności w przypadku sporządzania przez mediatora sprawozdania z mediacji, eliminując z przepisu informację o przebiegu mediacji (proj. art. 23a § 5 k.p.k.).
2.6. Projekt wprowadza również zmianę co do kręgu osób wyłączonych z możliwości prowadzenia postępowania mediacyjnego. W odniesieniu do obowiązującego przepisu § 3 art. 23a k.p.k., proponuje się zawężenie wyłączeń do czynnego zawodowo sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, a także aplikanta do tych zawodów, ławnika sądowego, referendarza sądowego, asystenta sędziego, asystenta prokuratora, funkcjonariusza policji oraz Służby Więziennej (proj. art. 23a § 3 k.p.k.). Propozycja ta jest odpowiedzią na zgłaszaną w praktyce krytykę wyłączenia innych osób zatrudnionych w sądzie, prokuraturze lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.
2.7. Proponuje się także ujęcie w Kodeksie postępowania karnego zasad mediacji – jako oddzielnego przepisu (proj. art. 23a § 6 k.p.k.), podobnie jak przyjęto w regulacjach mediacji cywilnej. Zasady mediacji powinny mieć bowiem rangę ustawową.
2.8. W projekcie wprowadza się również możliwość nadawania przez sąd lub referendarza sądowego ugodzie mediacyjnej klauzuli wykonalności (proj. art. 107 § 3 k.p.k.). W świetle obowiązujących przepisów, tylko ugoda zawarta na posiedzeniu pojednawczym jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności (obecny art. 494 § 2 k.p.k.). Waloru takiego nie ma więc obecnie ugoda zawarta między stronami przed mediatorem. W praktyce zatwierdzenie ugody mediacyjnej poprzez nadanie jej klauzuli wykonalności sprowadza się do konieczności podjęcia przez sąd dodatkowych czynności, tj. wpisania postanowień ugody mediacyjnej do protokołu posiedzenia i dopiero tak sporządzona ugoda może stać się tytułem wykonawczym.
2.9. W art. 107 § 4 k.p.k. proponuje się wprowadzenie możliwości odmowy nadania klauzuli wykonalności zawartej przed mediatorem w sytuacji, gdy okazała się on być sprzeczna z prawem, względnie z zasadami współżycia społecznego, albo zmierza do obejścia prawa. Uzasadnione jest to tym, że mediatorem nie musi być osoba obeznana z prawem.
2.10. Projekt wprowadza także mediację do postępowania w sprawach o wykroczenia. Umożliwia to stosowanie mediacji także w odniesieniu do wykroczeń (proj. art. 8 k.p.s.w.), co jest odpowiedzią na zgłaszane przez praktyków wymiaru sprawiedliwości postulaty (w tej kwestii). Już w art. 8 k.p.w., zakładającym odpowiednie stosowanie niektórych przepisów wstępnych Kodeksu postępowania karnego, uzupełniono ten wykaz o art. 23a k.p.k., dotyczący mediacji. Jako że postępowanie o wykroczenia funkcjonuje dopiero od wszczęcia go w sądzie, a to poprzedzane jest pozaprocesowymi, choć dowodowymi, czynnościami wyjaśniającymi prowadzonymi samodzielnie przez Policję oraz inne stosowne organy i to w sytuacji, gdy czynności te nie mają charakteru dochodzenia i inne są ich cele, uznano za niezbędne dokonanie w tej materii zmiany odrębnie także na gruncie tych czynności. Sprowadza się ona do uzupełnienia art. 54 k.p.s.w. o nowy § 8, według którego organ prowadzący te czynności, a nie jak w postępowaniu karnym prokurator, może samodzielnie, ale tylko z inicjatywy lub za zgodą osoby, którą przesłuchano w roli podejrzanego oraz osoby pokrzywdzonej wykroczeniem, przekazać sprawę do mediacji, stosując już poza tym odpowiednio art. 23a k.p.k., z konsekwencjami wskazanymi już wyżej.
Autor : Mariusz Marek J. – student Wydziału Prawa i Komunikacji Społecznej Wyższej Szkoły Umiejętności Społecznych w Poznaniu
Bibliografia
1.E.Bieńkowska, Mediacja w sprawach karnych, Warszawa 2009.
2.E.Bieńkowska,Mediacja w sprawach karnych. Stan prawny na 1 września 2011 r., Warszawa 2011.
2.E.Bieńkowska,O unormowaniu mediacji w sprawach karnych, Prokuratura i Prawo 2012 Nr 1.
3.E.Bieńkowska, L. Mazowiecka : Ofiara przestępstwa w dokumentach międzynarodowych, Warszawa 2009.
4.F.Ciepły : Sprawiedliwość naprawcza wobec przestępstwa – referat, Stalowa Wola 2008.
5.A.Gorczyńska, Mediacja w postępowaniu przygotowawczym, Prokuratura i Prawo 2007 Nr 6.
6.T.Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008.
7.C.Kąkol : Dlaczego kieruję sprawy do postępowania mediacyjnego ?, Prokuratura i Prawo 2011 Nr 1.
8.H. Pawlak, Mediacja w świetle danych Ministerstwa Sprawiedliwości, Konferencja naukowa nt. „Mediacja w polskiej rzeczywistości”, zorganizowana w dniu 11 września 2002 r. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Łódź 2003
9.L. Mazowiecka, Mediacja karna jako forma sprawiedliwości naprawczej, Warszawa 2011.
10.L. Mazowiecka (red.), Mediacja dla każdego, Warszawa 2010.
11.A.Rękas,Mediacja w polskim prawie karnym, Warszawa 2004.
12.A. Rękas, Mediacja w polskim prawie karnym, Warszawa 2011.
13.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.).
14.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
15.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 1997 r. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.).
16.Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz. U. Nr 108, poz. 1020 z późn. zm.).
17.Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym (Dz. U. Nr 108, poz. 1026 z późn. zm.).
18.Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej z dnia 15 marca 2001 r. w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym (2001/220/WSiSW) .
19.Rekomendacja nr R(99)19 Komitetu Ministrów Rady Europy dla Państw Członkowskich o mediacji w sprawach karnych z dnia 15 września 1999 r.
20.Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw z dnia 25 stycznia 2011 r. Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości.
_______________________________________________________
1 E.Bieńkowska : Mediacja w sprawach karnych, Warszawa 2009, s. 4.
2 A.Rękas : Mediacja w polskim prawie karnym, Warszawa 2011, s.3.
3 F.Ciepły : Sprawiedliwość naprawcza wobec przestępstwa – referat, Stalowa Wola 2008, s.2.
4 E.Bieńkowska : Mediacja w sprawach karnych, Warszawa 2011, s.3.
5 A. Rękas : op. cit., s.3.
6 T.Grzegorczyk : Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s.136 - 137.
7 E.Bieńkowska, Mediacja w sprawach karnych, Warszawa 2011, s.3.
8 C.Kąkol : Dlaczego kieruję sprawy do postępowania mediacyjnego ?, Prokuratura i Prawo 2011 Nr 1, s.132.
9 Informacja – strona internetowa Polskiego Centrum Mediacji -,,Historia’ (http://mediator.org.pl – odczyt 24.02.2012 r.)
10 C.Kąkol : op.cit., s.133.
11 A.Rękas : op. cit., s. 6. (w odniesieniu do Rekomendacji nr R (2006) 8 - E.Bieńkowska : O unormowaniu mediacji w sprawach karnych, Prokuratura i Prawo 2012 Nr 1, s.23).
12 A.Rękas : op.cit., s.6.
13 E.Bieńkowska : Mediacja w sprawach (…), s.3-4.
14 A.Rękas :op.cit., s.10-11.
15 C.Kąkol : op.cit., s.135-136.
16 A. Rękas : op.cit., s.13-14
17 A.Rękas : op.cit., s.15-16.
18 A.Rękas : op.cit., s.16-17.
19 A.Rekas : op.cit., s.17-18.
20 H.Pawlak : Mediacja w świetle danych Ministerstwa Sprawiedliwości, Konferencja naukowa nt. „Mediacja w polskiej rzeczywistości”, zorganizowana w dniu 11 września 2002 r. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, Łódź 2003, s. 15.
