Przymiot pracownika uzyskuje się na skutek zawarcia umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, art. 2 K.p. Młodociani zatrudnieni w zakładzie pracy na podstawie umów w celu przygotowania zawodowego, a przy pracach lekkich na podstawie umów o pracę. Pracownikami są także osoby zatrudnione w urzędach państwowych (JO podległych naczelnym i centralnym organom administracji państwowej, oraz w jednostkach rządowej administracji terenowej) podlegają ustawie z 16.09.1982 o pracownikach urzędów państwowych i ustawie z 24.08.2006 o służbie cywilnej (urzędnicy państwowi), a w ustawie z 22.03.1990 pracownicy samorządowi oraz pracownicy sezonowi. Z niektórych uprawnień pracowniczych korzystają osoby nie pozostające w stosunkach pracy (osoby wykonujące pracę nakładczą). Pracowniczą zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych reguluje art. 22 § 2 i 3 k.p. na gruncie tych przepisów istnieje kontrowersja co do tego, czy po stronie pracownika można mówić tylko o jednolitej pracowniczej podmiotowości prawnej, obejmującej nierozerwalnie ze sobą złączone : zdolność prawną do bycia pracownikiem oraz zdolność do osobistego dokonywania czynności prawnych dotyczących stosunku pracy, czy też podobnie jak w prawie cywilnym należy rozróżniać pracowniczą zdolność do czynności prawnych. W przeszłości dominował pogląd, że pracownikiem w sensie prawnym może być tylko ten, kto może sam dokonywać czynności prawnych dotyczących jego stosunku pracy, a w szczególności nawiązać umowę o pracę. Jako uzasadnienie tego stanowiska twierdzono, że osoba niezdolna do czynności prawnych nie może nawiązać stosunku pracy przez przedstawiciela ustawowego, ponieważ oznaczałoby to rozporządzanie przez przedstawiciela jej silą roboczą, a więc jej osobą, co jest niedopuszczalne ze względu na zasadę wolności pracy. Innymi słowy zgodnie z tym poglądem umowa o pracę należy do tego rodzaju czynności prawnych, z których właściwości wynika, że nie mogą być dokonane przez przedstawiciela. Zgodnie z tą koncepcją przesłanką zdolności prawnej po stronie pracowniczej było posiadanie co najmniej ograniczonej zdolności do czynności prawnych w rozumieniu prawa cywilnego. Obecnie zwolenników zyskuje odmienne zapatrywanie, według którego należy rozróżniać: 1) pracowniczą zdolność prawną, uregulowaną w art. 22 § 2 k.p. Według tej koncepcji jedynym wyznacznikiem zdolności prawnej po stronie pracowniczej jest zgodnie z art. 22 § 2 k.p. jest wiek. Zdolność tę ma każda osoba po ukończeniu 18 lat, a także (zgodnie z przepisami działu dziewiątego k.p. , do których odsyła art. 22 § 2 k.p. ) młodociany tj. osoba, która ukończyła 16 lat, lecz nie ukończyła 18 lat. Można powiedzieć, że młodociani mają „specjalną" pracowniczą zdolność prawną, która umożliwia ich zatrudnianie tylko na podstawie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego, natomiast w celu zarobkowym tylko przy lekkich pracach i w wymiarze czasu pracy umożliwiającym im realizowanie obowiązku szkolnego, jeśli są nimi objęci. 2) pracowniczą zdolność do czynności prawnych, o której stanowi art. 22 § 3 k.p. Pracowniczą zdolność do czynności prawnych reguluje art. 22 § 3 k.p. w sposób odbiegający od unormowań kodeksu cywilnego. Zgonie z tym przepisem samodzielnie, czyli bez zgody przedstawiciela ustawowego może nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności dotyczących tego stosunku nie tylko osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych tzn. ukończyła 18 lat i nie jest nawet częściowo ubezwłasnowolniona, lecz także osoba posiadająca tylko ograniczoną zdolność do czynności prawnych w rozumieniu kodeksu cywilnego ( częściowo ubezwłasnowolniona), jeśli ukończyła 16 lat. Zdolność do czynności prawnych w stosunkach pracy osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych charakteryzuje się tym, że przedstawiciel ustawowy tej osoby za zezwoleniem sądu opiekuńczego może rozwiązać stosunek pracy z nią zawarty, jeśli sprzeciwia się jej dobru. Natomiast tenże przedstawiciel ustawowy nie może w jej imieniu nawiązać stosunku pracy. Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona oraz ta, która nie ukończyła lat 13 nie mają zdolności do czynności prawnych również w zakresie stosunku pracy na mocy art. 12 KC i 300 K.p.
Sprawdź również :
Cechy charakterystyczne stosunku pracy
