Regulacja prawna:
Ustawa zasiłkowa
Osobom, które nie mają umowy o pracę, a są uprawnione do zasiłku macierzyńskiego, ponieważ opłacają składki na ubezpieczenie społeczne niniejszy zasiłek przysługuje przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu ojcowskiego. Stanowi o tym art. 29 ust. 5 i 5a Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159).
Rozporządzenie MPiPS
Na podstawie art. 59 ust. 15 niniejszej ustawy zostało wydane Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa opublikowane w Dz.U. z 2014 r., poz. 1594 (dalej: rozporządzenie).
Zgodnie z par. 18 pkt 2 rozporządzenia w przypadku ubezpieczonego niebedacego pracownikiem wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego powinien być złożony „(...) przed terminem rozpoczęcia korzystania z tego zasiłku”.
Z par. 20 pkt 3 rozporządzenia, w przypadku ubezpieczonego niebędącego pracownikiem wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego, zawierający datę, od której ubezpieczony zamierza korzystać z zasiłku macierzyńskiego powinien być złożony „(...) przed terminem rozpoczęcia korzystania z zasiłku macierzyńskiego”.
Sprawdż:
Kiedy zleceniobiorcy przysługuje zasiłek macierzyński ?
Przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu a prawo do zasiłku macierzyńskiego za urlop rodzicielski
Urlop ojcowski dla przedsiębiorcy – czy przysługuje?
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
W wydanym wyroku Trybunał Konstytucyjny orzekł:
1. § 18 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1594), w brzmieniu obowiązującym od 9 maja 2012 r. do 25 listopada 2013 r., w zakresie, w jakim określa termin do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, jest zgodny z art. 59 ust. 15 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159) oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. § 20 pkt 3 rozporządzenia powołanego w punkcie 1 w zakresie, w jakim określa termin do złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, jest zgodny z art. 59 ust. 15 ustawy powołanej w punkcie 1 oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Art. 92 ust. 1 Konstytucji RP dotyczy respektowania granic upoważnienia, gdzie upoważnienie określa „(...) organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu”. Trybunał nie badał regulacji prawnej zasiłku macierzyńskiego. W centrum jego zainteresowania była „jedynie instytucja tego zasiłku w kształcie nadanym przez ustawodawcę”.
... i jego uzasadnienie
W Komunikacie wydanym po ogłoszeniu wyroku czytamy:
„(...) Zdaniem Trybunału, korzystanie z zasiłku macierzyńskiego w okresie zasiłkowym pracownikom gwarantują generalnie przepisy kodeksu pracy, uzależniając wprost realizację prawa do urlopu od wystąpienia ze stosownym wnioskiem podającym datę rozpoczęcia urlopu, która jest zarazem początkową datą okresu zasiłkowego. W odniesieniu natomiast do ubezpieczonych niebędących pracownikami, tego rodzaju gwarancję stwarza zasadniczo taka interpretacja przepisów ustawowych i wykonawczych, zgodnie z którą osoby te winny składać wniosek o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego przed początkiem wskazywanego w nim okresu zasiłkowego. W odniesieniu więc do wszystkich świadczeniobiorców termin końcowy na złożenie wniosku o przyznanie i wypłatę zasiłku musi przypadać najpóźniej w przededniu rozpoczęcia okresu, przez który zasiłek ów ma przysługiwać. Przepisy ustawy zasiłkowej nie różnicują w tej mierze sytuacji ubezpieczonych w zależności od tego, czy są, czy też nie są pracownikami.
Trybunał stwierdził, że skoro najpóźniejszy z możliwych do ustalenia terminów na złożenie wniosku o przyznanie i wypłatę zasiłku macierzyńskiego wynika z ustawy, to zaskarżone przepisy rozporządzenia, wskazując jako graniczny w tym względzie ów najpóźniejszy termin, nie wprowadziły żadnej normatywnej nowości, a jedynie doprecyzowały to, co wyraził (choć nie wprost) ustawodawca".
Żródło: Trybunał Konstytucyjny - www.trybunal.gov.pl
