W drodze wyboru powstaje stosunek pracy osób pełniących kierownicze funkcje w organizacjach politycznych, społecznych i niektóre funkcje w samorządzie terytorialnym. Tryb i zasady wyboru osób pełniących te funkcje określają statuty poszczególnych organizacji. Stosunek pracy z wyboru trwa przez okres, na który dokonano wyboru, i rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu. Jeżeli osoba wybrana pozostawała w stosunku pracy, wówczas pracodawca u którego dotychczas była ona zatrudniona może , na wniosek organizacji społecznej, która ich wybrała udzielić takiej osobie urlopu bezpłatnego na czas trwania mandatu.
Stosunek pracy na podstawie wyboru nawiązuje się wówczas, gdy wraz z wyborem do pełnienia określonej funkcji powstaje obowiązek świadczenia pracy.( np. burmistrz, wójt, prezydent miasta). Jednakże wybór nie zawsze jest równoznaczny z nawiązaniem stosunku pracy. To, czy powierzona w wyniku wyboru funkcja powoduje obowiązek świadczenia pracy powinny określać statuty lub inne akty obowiązujące w organach czy organizacjach, do których dokonuje się wyboru. Wybrana osoba musi być zorientowana, że w następstwie wyboru stanie się pracownikiem organu, do którego została wybrana, przy czym musi wyrazić na to zgodę, forma takiego oświadczenia woli jest obojętna, chyba, że jest ona określona w sposób szczególny przez przepisy obowiązujące w danym organie. Upodabnia się on do stosunku pracy, którego źródłem jest umowa na czas oznaczony, ponieważ i on trwa tylko przez pewien czas. Jest stosunkiem stabilniejszym, gdyż możliwość jego rozwiązania jest ograniczona tylko do przypadków wskazanych w art.73 § 2 KP ( wygaśnięcie mandatu) Pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, ma obowiązek zgłoszenia swojego powrotu do pracodawcy, który go zatrudniał w ciągu siedmiu dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru. Brak zgłoszenia się do pracy w macierzystym zakładzie w tym terminie powoduje wygaśnięcie stosunku pracy chyba, że pracownik może wskazać, iż przekroczenie terminu siedmiodniowego było od niego niezależne, a zatem do wygaśnięcia stosunku pracy nie doszło. Zgodnie z art.75 k.p. pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym, przysługuje odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Coraz powszechniejszy jest pogląd, że wybór może stanowić także podstawę nawiązania stosunku pracy z członkiem zarządu spółki kapitałowej, jeżeli umowa spółki bądź jej statut zawierają wyraźne stwierdzenie, że z aktem wyboru na członka zarządu łączy się obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika.
Wygaśnięcie mandatu może nastąpić przez :
- ustąpienie z zajmowanego stanowiska,
- upływ czasu,
- odwołanie,
- śmierć,
