prawnik 19 stycznia 2012 Oskarżyciel prywatny - definicja

Sprawdź również:

- Rozdział 6 Oskarżyciel prywatny (Kodeks postępowania karnego)

Oskarżycielem prywatnym jest pokrzywdzony, który wnosi i popiera oskarżenie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (art. 59 § 1 kpk).

Do przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego należą:

Należy pamiętać jednak o specyficznie określonym okresie przedawnienia. Art. 101 § 2 Kodeksu karnego stanowi, iż karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego. Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.

Prywatny akt oskarżenia musi odpowiadać ogólnym wymaganiom pisma procesowego, jest to bowiem skrócony akt oskarżenia w porównaniu z aktem oskarżenia w postępowaniu zwyczajnym.Może ograniczyć się zatem do oznaczenia osoby oskarżonego, wskazania daty i opisu zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie (art. 487 kpk).

Prywatny akt oskarżenia może zastąpić tzw. ustna lub pisemna skarga, którą pokrzywdzony może złożyć na Policji. Funkcjonariusze w razie potrzeby zabezpieczą dowody, po czym prześlę taką skargę do właściwego sądu (art. 488 § 1 kpk). Na polecenie sądu Policja dokona także określonych przez sąd czynności dowodowych, po czym ich wyniki przekaże sądowi (art. 488 § 2 kpk).

Oskarżyciel prywatny składa przy akcie oskarżenia dowód wpłacenia do kasy sądowej zryczałtowanej równowartości wydatków w wysokości 300 zł (art. 621 § 1 kpk, § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego).

Przebieg postępowania przed sądem:

Rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze. Na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego (art. 489 § 1 i 2 kpk). Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia i w takim wypadku prowadzący posiedzenie postępowanie umarza. W razie nie usprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, a także w razie niedojścia do pojednania prowadzący posiedzenie pojednawcze kieruje sprawę na rozprawę główną, a w miarę możności wyznacza od razu jej termin. Strony obecne na posiedzeniu powinny w takim wypadku zgłosić wnioski dowodowe (art.495 kpk).

W razie pojednania stron postępowanie umarza się. Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem. Ugoda taka zawarta na posiedzeniu pojednawczym jest tytułem egzekucji sądowej po nadaniu przez sąd klauzuli wykonalności (art. 494 kpk).

Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego umarza się za zgodą oskarżonego, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed prawomocnym zakończeniem postępowania. Zgoda oskarżonego nie jest wymagana, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej.

Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od oskarżenia. (art. 496 kpk).

Także na rozprawie strony mogą pojednać się oraz zawrzeć ugodę , której przedmiotem mogą być roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem. Daje to podstawę dla sądu do umorzenia postępowania (art.499 kpk).

W postępowaniu z oskarżenia prywatnego w razie pojednania się stron przed wszczęciem przewodu sądowego, warunkowego umorzenia postępowania, umorzenia postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy lub znikomej społecznej szkodliwości czynu albo z powodu stwierdzenia w zarzucanym czynie znamion przestępstwa ściganego z urzędu, zmiany trybu ścigania z powodu przyłączenia się prokuratora do postępowania wszczętego przez oskarżyciela prywatnego i zakończenia tego postępowania w trybie publicznoskargowym - prezes sądu zarządza zwrot uiszczonych przez oskarżyciela prywatnego zryczałtowanych wydatków w całości, a w połowie - w razie pojednania się stron po rozpoczęciu przewodu sądowego (art. 622 kpk).

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego koszty procesu ponosi oskarżyciel prywatny, a w razie pojednania się stron - oskarżyciel i oskarżony w zakresie przez siebie poniesionym, jeżeli strony w zawartej ugodzie nie uregulowały tego inaczej (art. 632 kpk).

W wyjątkowych wypadkach, w razie umorzenia postępowania, sąd może orzec, że koszty procesu ponosi w całości lub w części Skarb Państwa (art. 632a kpk).

Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd rozpoznaje wówczas łącznie obie sprawy. Obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia. Sąd w wyroku zaznacza, że postępowanie toczyło się z powodu oskarżeń wzajemnych (art. 497 kpk).

Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne, jeżeli prokurator wcześniej wszczął postępowanie albo przyłączył się do postępowania. Jeżeli po wniesieniu oskarżenia wzajemnego prokurator przyłączy się do jednego z oskarżeń wzajemnych, sąd wyłącza oskarżenie przeciwne do osobnego postępowania. W razie objęcia przez prokuratora obu oskarżeń wzajemnych postępowanie toczy się z urzędu, zaś oskarżeni korzystają w odpowiednim zakresie również z uprawnień oskarżycieli posiłkowych (art. 498 kpk).

Czynności procesowe oskarżyciel prywatny może wykonywać sam lub przez pełnomocnika.

Oskarżyciel prywatny może złożyć do sądu wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (art. 87 § 1 kpk). Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny (art. 88 § 1 kpk).

Oskarżyciel prywatny, jako strona postępowania, ma prawo uzyskać wgląd w akta oraz sporządzić kserokopie z akt sprawy (art. 156 § 2 kpk).

Za sporządzenie kserokopii z akt sprawy Sąd pobiera opłatę w wysokości 1zł za 1 stronę. W przypadku uwierzytelnionych odpisów jest to opłata 6 zł za 1 stronę.

Oskarżyciel prywatny, w trakcie wglądu w akta sprawy, ma także prawo sporządzać we własnym zakresie notatki. Może również wykonywać własnym aparatem fotograficznym fotografie akt. Czynność fotografowania akt za pomocą aparatu fotograficznego traktowana jest jako substytut ręcznego sporządzania notatek z akt sprawy.

Po zamknięciu przewodu sądowego oskarżyciel prywatny może zabrać głos i przedstawić swoje stanowisko w toczącym się postępowaniu oraz złożyć wniosek o wymierzenie oskarżonemu określonej kary (art. 406 § 1 kpk).

Po wydaniu przez sąd wyroku oskarżyciel prywatny może w terminie zawitym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie jego uzasadnienia (art.422 § 1 kpk). Termin do wniesienia przez oskarżyciela prywatnego apelacji wynosi 14 dni i biegnie od chwili doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem (art. 445 § 1 kpk).

Oskarżyciel prywatny ma również prawo do złożenia zażalenia na postanowienie lub zarządzenie wydane w toku postępowania sądowego. Zażalenie przysługuje w stosunku do postanowień, które zamykają drogę do wydania wyroku oraz w stosunku do innych postanowień, co do których kodeks postępowania karnego dopuszcza taką możliwość (art. 459 kpk).

Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia postanowienia, a jeżeli ustawa nakazuje doręczenie postanowienia - od daty doręczenia (art. 460 kpk).