aszczesniak 20 listopada 2011 Obowiązek podatkowy - czym jest ? kiedy powstaje ?

Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Obowiązek ustanowiony w drodze ustawy nie może być rozszerzony w drodze wykładni.¹

Ordynacja podatkowa skłania się do takiego rozumienia obowiązku podatkowego, który będzie interpretowany przez istnienie zindywidualizowanego obowiązku podatkowego, czyli ciążącego na konkretnej osobie od chwili spełnienia przez nią ustawowych przesłanek (zależnych od rodzaju podatku) obowiązku. Moment powstania tak rozumianego zobowiązania jest jednocześnie momentem powstania stosunku podatkowoprawnego i uzyskania przez dany podmiot statusu podatnika. Bez obowiązku prawnego nie można być podatnikiem. Powstanie obowiązku podatkowego jest uzależnione od dwóch czynników:

• podmiotowego, co oznacza że obowiązek powstaje, gdy określony podmiot znajdzie się w ustawowo określonej sytuacji ( przedmiot opodatkowania)

• przedmiotowego, stanowiącego o tym, iż obowiązek powstaje wraz z podjęciem czynności zmierzających do osiągnięcia dochodu, który następnie ulegnie opodatkowaniu (np. w przypadku podatku dochodowego od osób prawnych).

Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku obowiązek podatkowy uzależniony jest od zaistnienia prawnopodatkowego stanu faktycznego, na który składają się - element podmiotowy (kto musi zapłacić) oraz element przedmiotowy (od czego musi zapłacić). Jedynie, gdy ustawowo określony podmiot znajduje się w określonej ustawowo sytuacji, powstanie w stosunku do niego obowiązek podatkowy, a w dalszej kolejności zobowiązanie podatkowe. Zatem nałożenie podatku jest niemożliwe bez uprzedniego ustalenia strony przedmiotowej podatku - zdarzenia, które spowodowałoby powstanie obowiązku podatkowego.²

Obowiązek podatkowy powstaje na skutek zaistnienia zarówno czynności prawnej jak i stanu faktycznego. Co więcej zjawiska lub zdarzenia, z którymi prawo łączy jego istnienie mogą mieć charakter gospodarczy jak również pozagospodarczy, mogą być one jednorazowe, powtarzalne lub ciągłe a nawet mogą mieć nie tylko charakter prawny lecz również bezprawny.

Obowiązek podatkowy jest zjawiskiem zobiektywizowanym, a więc powstaje niezależnie od woli podmiotów podlegających obowiązkowi. Występuje on zarówno w płaszczyźnie stosunku zobowiązaniowego, jak i uprawnień państwa do żądań od danych podmiotów określonego zachowania, przy czym obowiązek taki nie jest zależny od woli danego podatnika - nie on kształtuje obowiązek podatkowy jego dotyczący.³ Nie ma znaczenia, czy podatnik był świadomy co do istnienia obowiązku podatkowego, ani też jego zgoda na powstanie takiego obowiązku.

Nieskonkretyzowana powinność poniesienia świadczenia pieniężnego oznacza, że pojawia się potencjalna konieczność poniesienia ciężaru podatkowego. Powstanie obowiązku podatkowego nie jest jednak wystarczająca dla powstania zobowiązania podatkowego, bo w tym ostatnim przypadku niezbędny jest wymiar podatku.