Poniższe opracowanie porusza następujące kwestie :
- Powiadomienie pracodawcy o chorobie.
- Dostarczenie zwolnienia lekarskiego do pracodawcy.
- Jak długo można chorować.
- Kiedy zasiłek chorobowy nie przysługuje.
- Kontrola zwolnienia lekarskiego.
- Zakaz wypowiadania umów o pracę w czasie zwolnienia lekarskiego.
1. Powiadomienie pracodawcy o chorobie
Podstawowym obowiązkiem chorego pracownika jest zawiadomienie pracodawcy o tym, że przebywa on na zwolnieniu lekarskim oraz powiadomienie o czasie jego trwania. Należy pamiętać również, że pracownik, który udaje się do szpitala w terminie wyznaczonym mu wcześniej powinien o tym powiadomić pracodawcę. Powyższe wynika z treści par. 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy - Dz.U. z 1996 r. nr 60, poz. 281 (dalej: rozporządzenie).
W jakim terminie należy powiadomić pracodawcę o zwolnieniu
O przyczynie swojej nieobecności pracownik jest obowiązany zawiadomić pracodawcę „(...) nie póżniej jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy” (par. 2 zd. 1 rozporządzenia). Może on to zrobić drogą mailową, faksem, telefonicznie, za pośrednictwem poczty ( datą powiadomienia jest wówczas data stempla pocztowego) lub przez inną osobę. Pracodawca w dokumentach wewnątrzzakładowych (np. regulaminie pracy) powinien określić sposób zawiadomienia o przyczynie nieobecności w pracy.
Sprawdź również :
- czy pracownik może zostać zwolniony gdy przebywa na zwolnieniu lekarskim?
- czy pracodawca może zwolnić pracownika w czasie jego nieobecności z powodu choroby ?
- umowa zlecenie a ciąża - czy możliwe jest zwolnienie lekarskie ?
- czy częste zwolnienia lekarskie mogą być przyczyną rozstania się pracodawcy z pracownikiem?
- kontrola zwolnień lekarskich przez ZUS
2. Dostarczenie zwolnienia lekarskiego do pracodawcy
Samo poinformowanie pracodawcy o korzystaniu ze zwolnienia lekarskiego nie wystarczy. W dalszej kolejności należy dostarczyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy ZUS ZLA.
Z art. 62 par. 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa – tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 (dalej: ustawa zasiłkowa) wynika, że zaświadczenie lekarskie ubezpieczony jest zobowiązany dostarczyć nie później niż w ciągu 7 dni od daty jego otrzymania. Jeżeli zaświadczenie to nie zostanie dostarczone w terminie, wtedy wypłata zasiłku zostanie „(...) obniżona o 25% wysokości zasiłku przysługującego za okres od 8 dnia orzeczonej niezdolności do pracy do dnia dostarczenia zaświadczenia lekarskiego (art. 62 ust. 3 ustawy). Wyjątek stanowi tutaj niedostarczenie zaświadczenia z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego.
3. Jak długo można chorować
Nabycie prawa do zasiłku chorobowego zależy od stażu ubezpieczeniowego. W świetle art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po okresie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu.
Na zwolnieniu lekarskim pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego przez 182 dni w roku. Jeżeli jego niezdolność do pracy została spowodowana grużlicą lub występuje w trakcie ciąży - nie dłużej niż przez 270 dni. Do zwolnienia lekarskiego wliczane są dni wolne od pracy, niedziele i święta.
Płaci pracodawca lub ZUS
Na podstawie art. 92 par. 1 pkt 1 Kodeksu pracy (dalej: K.p.) za czas niezdolności do pracy z powodu choroby trwającej łącznie do 33 dni w roku, kalendarzowym pracownik dostaje wynagrodzenie z zasobów pracodawcy. Od 34 dnia choroby zasiłek chorobowy wypłacany jest przez ZUS. W odniesieniu do pracowników po 50 roku życia pracodawca wypłaca wynagrodzenie chorobowe za czas niezdolności do pracy łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Od 15 dnia niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy.
Wysokość zasiłku
W art. 11 ustawy zasiłkowej prawodawca przyjął następujące wysokości zasiłku chorobowego:
1) 80% podstawy wymiaru zasiłku;
2) 70% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli chory pracownik przebywa w szpitalu;
3) 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy: a) przypada w okresie ciąży; b) powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów; c) powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Po wyczerpaniu wymaganego ustawowo okresu zasiłkowego, w celu uzyskania zdolności do pracy Zakład Ubezpieczeń Społecznych może na podstawie ustawy zasiłkowej przyznać ubezpieczonemu świadczenie rehabilitacyjne „(...) nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy” ( art. 18 ust. 2 ustawy zasiłkowej ).
Ważne!
Obecnie Senat przyjął nowelizację ustawy zasiłkowej. W dniu 4 listopada 2010 r. Senat zdecydował, że pracownicy, po ukończeniu 50 roku życia po upływie 14 dni niezdolności do pracy otrzymają zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu w wysokości 80% podstawy wymiaru. Ustawa czeka obecnie na podpis Prezydenta.
4. Kiedy zasiłek chorobowy nie przysługuje
Zasiłek chorobowy nie przysługuje jeżeli niezdolność do pracy przypada w czasie:
2) urlopu wychowawczego;
3) tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
Stanowi o tym art. 12 ust. 2 ustawy zasiłkowej . Urlop bezpłatny oraz wychowawczy jest okresem nieskładkowym ( art.7 ust. 5 lit.a) i b) Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ). Pracownik może w tym okresie zachorować, jednakże nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego.
Zobaczmy przykład:
Pod koniec urlopu bezpłatnego pracownik zachorował. Pomoc lekarza rodzinnego uzyskała w miejscu zamieszkania. Zaświadczenie lekarskie przedłożył pracodawcy, jednakże zasiłek chorobowy nie został mu wypłacony ponieważ w czasie urlopu bezpłatnego pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.
5. Kontrola zwolnienia lekarskiego
Płatnik składek tj. pracodawca albo Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich zgodnie z ich przeznaczeniem. Zezwala mu na to art. 68 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Kontrola formalna zwolnienia lekarskiego polega na sprawdzeniu, czy nie zostało ono sfałszowane. Kontrola merytoryczna jest to sprawdzenie, czy w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje tego zwolnienia niezgodnie z celem w jakim zostało ono wydane.
Zakaz pracy w trakcie zwolnienia
W czasie zwolnienia lekarskiego pracownik nie może wykonywać żadnej pracy zarobkowej. W świetle wyroku SN z dnia 5 października 2005 r., I UK 44/05 (OSNP 2006, nr 17 -18, poz. 279 ) wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy.W wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04 (OSNP 2005, nr 21, poz. 342) SN podkreślił: „Pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego (...), jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim”. W czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim pracownik może zmienić miejsce pobytu czasowego z tym, że powinien o tym poinformować swojego płatnika składek.
Pracownik w tym czasie nie powinien wyjeżdżać na wycieczkę, ani też podejmować jakiegokolwiek zatrudnienia. Należy pamiętać, że w świetle wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 listopada 2002r. , III AUa 3189/01, Pr. Pracy 2003, nr 10, s. 43 „(...) adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści << pacjent może chodzić >> nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności dnia codziennego, na przykład poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg, czy kontrolę lekarską” (A. Rzetecka – Gil, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Komentarz, s.78).
Jeżeli kontrola potwierdzi, ze w czasie zwolnienia lekarskiego pracownik podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową lub zwolnienie lekarskie zostało przez niego wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, wtedy traci on prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
Przykład:
Pracownik zatrudniony bezterminowo choruje od 2 miesięcy. Ostatnie zwolnienie ma wystawione od 15 do 30 września 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych skontrolował pracownika i okazało się, że podjął on zatrudnienie w firmie X na umowę zlecenia. ZUS w tym przypadku wyda decyzję nakazującą zwrot zasiłku chorobowego (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
6. Zakaz wypowiadania umów o pracę w czasie zwolnienia lekarskiego
Zgodnie z dyspozycją znajdującą się w art. 41 Kodeksu pracy (dalej: K.p.) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Zakaz wypowiadania umów o pracę obowiązuje podczas przebywania pracownika na zwolnieniu lekarskim, na urlopie wypoczynkowym, macierzyńskim, wychowawczym, bezpłatnym.
Przepis art. 41 K.p. chroni przed wypowiedzeniem stosunku pracy, ale nie przed jego rozwiązaniem. Zostało to potwierdzone w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W wyroku z dnia 27 września 1983 r., I PRN 108/83. SN uznał, że „ zakład pracy może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika także w czasie jego urlopu albo innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Brak jest bowiem przepisu zakazującego rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w czasie, choroby, urlopu pracownika lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Art. 41 k.p. dotyczy rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem”. Pracodawca może zatem rozwiązać z pracownikiem przebywającym na zwolnieniu lekarskim stosunek pracy natychmiastowo: a) z winy pracownika ( art. 52 par. 1 K.p.) oraz b) bez winy pracownika, czyli wtedy kiedy miną wskazane w art. 53 par. 1 pkt 1 lit. a i b K.p. okresy pobierania wynagrodzenia, zasiłku chorobowego, oraz świadczenia rehabilitacyjnego.
Pracodawca na podstawie art. 53 par. 1 pkt 1 lit. a i b K.p. może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia w następujących przypadkach:
1. Pracownik jest zatrudniony u pracodawcy krócej niż 6 miesięcy, a choruje dłużej niż 3 miesiące.
2. Pracownik jest zatrudniony u pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową a choruje „dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (...)”.
Wyjątek stanowi upadłość lub likwidacja pracodawcy. Na podstawie art. 41[1] par. 2 K.p. w razie likwidacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy można wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności z powodu choroby.
Podstawa prawna:
- art. 41 Kodeksu pracy; - art. 92 par. 1 pkt 1 Kodeksu pracy; - Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267); - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy ( Dz.U. z 1996 r. nr 60, poz. 281); - wyrok SN z dnia 5 października 2005 r., I UK 44/05, OSNP 2006, nr 17 -18, poz. 279; - wyrok z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04 (OSNP 2005, nr 21, poz. 342)
