Sprawdź również : umowy spółek
Należy wyraźnie zaznaczyć, że zawarcie umowy spółki cywilnej nie powoduje powstania odrębnego podmiotu prawnego. Spółka cywilna nie ma podmiotowości prawnej, nie podlega wpisowi do rejestru sądowego, nie posiada statusu przedsiębiorcy i nie prowadzi samodzielnie działalności gospodarczej. Jest wyłącznie cywilnoprawną umową zobowiązującą dwu- lub wielostronną, a status przedsiębiorcy przysługuje jedynie jej wspólnikom. Jakiekolwiek zastosowanie tej konstrukcji do handlowych spółek osobowych, i odwrotnie, nie może mieć miejsca. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem (art. 860 § 2 KC). Uznaniu stron pozostaje zawarcie jej na czas oznaczony lub nieoznaczony.
Zobowiązanie do osiągnięcia wspólnego celu
Zobowiązanie do osiągnięcia wspólnego celu wspólnicy realizują w pierwszej kolejności przez wniesienie wkładów. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Ustawodawca wprowadza jednocześnie domniemanie prawne, że wkłady wspólników mają jednakową wartość (art. 861 KC). Wspólnicy mogą tym samym odmiennie określić w umowie wartość swoich wkładów, ale pozostaje to bez znaczenia dla ustalenia udziału w zyskach czy startach. Ewentualne ustalenie wartości wkładu służy celom rozliczeniowym na wypadek wystąpienia wspólnika lub rozwiązania spółki (art. 871 i 875 KC). Każdy wspólnik jest uprawniony do równego udziału w zyskach i w tym samym stosunku uczestniczy w stratach, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Aby inaczej ustalić stosunek udziału wspólnika w zyskach i stratach, konieczne jest wyraźne postanowienie umowne. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach (art. 867 § 1 KC). Niezależnie od wniesienia wkładów wspólnicy zobowiązani są do osiągnięcia wspólnego celu poprzez prowadzenie spraw spółki. W braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest ponadto umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw (art. 866 KC). Oznacza to, że wspólnicy mają dowolność w kształtowaniu zarówno zasad prowadzenia spraw, jak i zasad reprezentacji.
Ustrój majątkowy współwłasności łącznej
Charakterystyczny ustrój współwłasności łącznej przewidziany dla spółki cywilny z jednej strony zapewnić ma niezmienność jej składu osobowego, a z drugiej utrzymać majątek w stanie pozwalającym na osiągnięcie zamierzonego celu gospodarczego. Z tych powodów wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. W czasie trwania spółki nie może on także domagać się podziału wspólnego majątku spółki. Konsekwentnie, również wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z udziału wspólnika we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku (863 KC). Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają solidarnie. Oznacza to, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze wspólników zwalnia pozostałych z długu (art. 366 § 1 KC).
Zmiana składu osobowego spółki
Zmiana składu osobowego spółki możliwa jest tylko w sytuacjach wyraźnie przewidzianych w Kodeksie cywilnym. Po pierwsze, wspólnik może wypowiedzieć swój udział w spółce (art. 869 KC). W takiej sytuacji, w przypadku umowy dwustronnej ulega ona rozwiązaniu. Jeżeli umowa ma charakter wielostronny umowa trwa nadal, a wspólnikowi zwraca się część majątku według zasad określonych w art. 871 KC. Co ważne, wspólnicy nie mogą łącznie wypowiedzieć umowy w stosunku do jednego z nich. Konflikty pomiędzy wspólnikami, niemożność współdziałania między sobą czy inne ważne powody stanowią podstawę rozwiązania spółki przez sąd (art. 874 KC). Po drugie, w przypadku śmierci wspólnika spółka trwa nadal, jeśli ma charakter wielostronny. Gdy jest umową dwustronną, ulega rozwiązaniu. Można jednak zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce (art. 872 KC). Należy również pamiętać, że niemożliwe jest przystąpienie nowego wspólnika do spółki już istniejącej. Nie wystarczy tylko sporządzenie aneksu do umowy, a konieczne jest zawarcie nowej umowy. Tym samym chęć współdziałania w celu osiągnięcia wspólnego celu z nową osobą wiąże się z rozwiązaniem dotychczasowej umowy i zawiązaniem nowej umowy spółki cywilnej w poszerzonym składzie.
Rozwiązanie spółki
Zdarzeniami powodującymi rozwiązanie spółki cywilnej są dla przykładu: jednomyślne oświadczenie woli wszystkich wspólników, upływ czasu, na który umowa została zawarta, wypowiedzenie spółki dwustronnej, śmierć wspólnika spółki dwustronnej (jeżeli spadkobiercy nie zdecydują się na przystąpienie do spółki) czy też orzeczenie sądowe. Należy cały czas pamiętać, że spółka cywilna jest umową cywilnoprawną i strony mogą ją ukształtować dowolnie, także w zakresie wskazanie przyczyn, które zakończą ich współpracę. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 875 § 1 KC). Kodeks cywilny w stosunku do spółki cywilnej nie przewiduje, podobnie jak to czyni Kodeks spółek handlowych odnośnie spółek osobowych i kapitałowych, specjalnego postępowania likwidacyjnego. Przewiduje jedynie, że z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady a pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w stosunku, w jakim uczestniczyli w zysku spółki (art. 875 § 2 i 3 KC). Likwidacja w tym przypadku znaczy tyle, co dokonanie rozliczeń – zarówno pomiędzy wspólnikami, jak i ewentualnie osobami trzecimi.
