Głównym celem stosowania środków zapobiegawczych jest więc zapobieżenie uniemożliwienia bądź utrudniania postępowania karnego we wszystkich jego fazach. Utrudnianie postępowania może polegać między innymi na ucieczce lub ukrywaniu się podejrzanego (oskarżonego), nakłanianiu do fałszywych zeznań (świadków) lub wyjaśnień (innych podejrzanych), ukrywaniu lub niszczeniu dowodów przestępstwa, przeszkadzaniu w poszukiwaniu lub zbieraniu dowodów, fabrykowaniu fałszywych dowodów itp. Najsurowszym środkiem zapobiegawczym jest tymczasowe aresztowanie. Pozostałe środki zapobiegawcze wymienione w kodeksie postępowania karnego to:
- poręczenie majątkowe - polega na złożeniu przez uprawnioną osobę rękojmi w postaci pieniędzy, papierów wartościowych,
zastawu lub hipoteki, które ulegają (mogą ulec) przepadkowi albo ściągnięciu w wypadku ucieczki lub ukrycia się podejrzanego (oskarżonego), bądź utrudniania w inny sposób postępowania karnego,
- poręczenie społeczne - polega na złożeniu przez kierownictwo zakładu pracy, szkołę lub uczelnię, których podejrzany (oskarżony) jest pracownikiem, uczniem lub studentem, zespół, w którym wymieniony uczy się lub pracuje, albo organizację społeczną, której jest członkiem, zapewnienia, że stawi się on na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania karnego,
- poręczenie osobiste - zapewnienie, o którym mowa wyżej składana przez osobę uznaną za godną zaufania,
- dozór Policji - oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do obowiązków zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora; obowiązki te mogą polegać na zakazie wydalania się z określonego miejsca pobytu, zgłaszaniu się do organu sprawującego dozór w określonych odstępach czasu, zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu, a także o innych ograniczeniach jego swobody w zakresie niezbędnym do spełnienia celu tego środka,
- zawieszenie podejrzanego (oskarżonego) w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu, nakazanie powstrzymania się podejrzanego (oskarżonego) od prowadzenia określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów,
- zakaz opuszczania przez podejrzanego (oskarżonego) kraju - zakaz ten może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu.
Środek zapobiegawczy można stosować tylko wobec podejrzanego (oskarżonego) i tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że popełnił on przestępstwo. W postępowaniu przygotowawczym środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania stosuje sąd na wniosek prokuratora, pozostałe środki zapobiegawcze stosuje prokurator.
Sprawdź również:
- Rozdział 28 Środki zapobiegawcze (Kodeks postępowania karnego)
- Środki przymusu - definicja
