Przepisy ogólne
W świetle art. 64 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa).
Definicję osoby prawnej zawiera art. 33 Kodeksu cywilnego. Ustawodawca podaje w nim, że osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Zobacz:
Urząd w sądzie - czy to jest możliwe? (2)
... i przepis szczegółowy
Artykuł 165 Konstytucji RP stanowi : „Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawa własności inne prawa majątkowe. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej”.
Oznacza to, że „(...) samodzielność samorządowa chroniona jest przez wykorzystanie różnorodnych procedur prawnych, m.in. postępowanie przed sądami administracyjnymi (np. w wyniku wniesienia skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody), przed sądami powszechnymi (np. w wielu sprawach majątkowych), a także przed Trybunałem Konstytucyjnym, po złożeniu skargi konstytucyjnej na akt prawny, który narusza uprawnienia jednostek samorządu terytorialnego” [1]
Nie można pozwać do sądu urzędu miasta czy urzędu gminy, ponieważ nie ma on osobowości prawnej. Ma ją natomiast gmina, gdyż jest jednostką samorządu terytorialnego.
Zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - tekst jednolity Dz.U. z 2016 r. poz. 446 (u.s.g). gmina posiada osobowość prawną Oznacza to, że ma także zdolność sądową. Może zatem być stroną postępowania sądowego (powód albo pozwana) lub uczestnikiem postępowania.
Pogląd w orzecznictwie
W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 26 maja 2015 r. , sygn. akt II FSK 826/13 Naczelny Sąd Administracyjny podaje:
(...) osobowość prawną posiada gmina (...) , nie mają jej natomiast organy gminy ani jej urząd (por. wyrok NSA z dnia 22 września 1994 r., SA/Łd 73/94, LEX nr 25338). Błędem jest więc wymienianie ich (zwłaszcza urzędu gminy lub miasta) jako stron czynności cywilnoprawnych. Dotyczy to również pism procesowych gminy oraz orzeczeń sądowych w sprawach, w których gmina jest stroną (por. postanowienie SN z dnia 12 grudnia 1995 r., w sprawie II CRN 184/95, publ. LEX nr 24929). (...) .
(...) Prezydent Miasta jest zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 2 u.s.g. organem gminy. (...) wykonuje on swoje zadania przy pomocy urzędu gminy, który poprzez to nie uzyskuje zdolności sądowej. (...).
(...) Wobec tego należy stwierdzić, że urząd gminy jest jednostką organizacyjną gminy zapewniającą obsługę administracyjną, organizacyjną i techniczną organów gminy (... ). [2]
Podobnie stwierdził Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uzasadniając Postanowienie z dnia 9 stycznia 2012 r. w sprawie o sygn. I ACz 31/12:
„(...) Urząd Miasta B., jako jednostka organizacyjna Gminy B., nie ma zdolności sądowej, co wyklucza jego udział w procesie.(...) albowiem brak zdolności sądowej stanowi przeszkodę procesową, wykluczającą prowadzenie postępowania z udziałem podmiotu, któremu nie przysługuje zdolność sądowa”. [3]
Ważne!
1. Urząd gminy ma zdolność sądową i procesową w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 460 par. 1 K.p.c.).
Zgodnie z art. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. Dz.U. 2016. 902) pracodawcą dla pracowników samorządowych są urzędy gmin , jednostki pomocnicze gmin, gminne jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 grudnia 1992 r. (I PRN 52/92), wyraził pogląd, że zakładem pracy dla pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędzie gminy jest ten urząd, a nie burmistrz czy wójt kierujący tym urzędem.
2. Miasto stołeczne Warszawa
Stolica Rzeczypospolitej Polskiej miasto stołeczne Warszawa jest gminą mającą status miasta na prawach powiatu. Stanowi o tym art. 1 Ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy (tekst jedn.: Dz.U. 2015. 1448). Jej funkcje określone zostały w ustawie o samorządzie gminnym i ustawie o samorządzie powiatowym.
Siedziba osoby prawnej
Siedzibę osoby prawnej definiuje art. 41 Kodeksu cywilnego. Z jego treści wynika, że jeżeli ustawa lub oparty na niej statut nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający.
Podsumujmy:
Strona pozwaną w sprawach cywilnych związanych z działalnością jednostki pomocniczej (np. sołectwa, dzielnice, osiedla) lub jednostki organizacyjnej (np. szkoly, przedszkola, instytucje kultury) gminy jest gmina. W przypadku miasta Warszawy pozwanym będzie zawsze Gmina – miasto stołeczne Warszawa.
W uzasadnieniu Postanowienia z dnia 9 kwietnia 1993 r. , I Acz 200/93 Sąd Apelacyjny podkreślił: „(...) W procesie należy zadbać o należyte oznaczenie strony. Jako powoda lub pozwanego należy wskazać gminę; zawsze gmina jest stroną procesu. Jeżeli dochodzone roszczenie jest związane z działalnością wyodrębnionej jednostki organizacyjnej gminy, można także – obok gminy – wskazać tę jednostkę jako statio municipii.”
Podstawa prawna:
- art. 165 Konstytucji RP,
- art. 2 ust. 2 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ),
- art. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 poz. 902),
- art. 33 , art. 41 Kodeksu cywilnego,
- art. 64 par. 1 , art. 460 par. 1 Kodeksu postepowania cywilnego.
Objaśnienie:
[1] http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/42890/17_Karolina_Pawlowska.pdf - dostęp dnia 28.10. 2016 r.
[2] http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/9FCB640149 - dostęp dnia 28.10. 2016 r.
[3] http://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl/content/$N/155000000000503_I_ACz_000031_2012_Uz_2012-01-09_001 - dostęp dnia 28.10.2016 r.
Stan prawny na 28 października 2016 r.
