_jpg_108_74.jpg)
Opieka uregulowana jest w art. 145 – 177 k.r.o. Przepisy te normują m.in. takie kwestie, jak: przesłanki i sposób ustanowienia opiekuna, zasady sprawowania opieki, wynagrodzenie opiekuna, kontrola sądowa opiekuna czy zwolnienie z opieki i jej ustanie.
Wśród najważniejszych zagadnień z tego zakresu na wstępie należałoby wyjaśnić, kiedy w ogóle dochodzi do ustanowienia opiekuna. Wcześniej jednak warto wskazać, iż przepisy kodeksu wyróżniają dwie zasadnicze postacie opieki: opiekę nad małoletnim oraz opiekę na ubezwłasnowolnionym całkowicie. Pierwszy rodzaj opieki jest w pewnym sensie odpowiednikiem władzy rodzicielskiej. Ustanawia się ją przede wszystkim wtedy, gdy:
1) rodzice dziecka nie żyją lub są nieznani,
2) rodzice dziecka nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych lub są pozbawieni władzy rodzicielskiej,
3) władza rodzicielska została zwieszona.
Art. 145 § 2 k.r.o. przewiduje przy tym, że opiekę ustanawia sąd opiekuńczy po uzyskaniu informacji, iż zachodzą ku temu przesłanki.
Opieka sprawowana jest przez opiekuna – kodeks co do zasady przewiduje opiekę jednoosobową. Opieka dwuosobowa dopuszczalna jest wyłącznie w sytuacji, gdy sąd powierzy ją małżonkom. Dodać należy przy tym, iż opiekunem nie może być osoba nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych oraz osoba pozbawiona praw publicznych. W przypadku opieki nad małoletnim, opiekunem nie może być ponadto osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim (por. art. 148 k.r.o.).
Objęcie opieki – następuje przez złożenie odpowiedniego przyrzeczenia przed sądem opiekuńczym (art. 153 k.r.o.). Nadmienić trzeba, że osoba, którą sąd opiekuńczy ustanowi opiekunem, ma obowiązek jej objęcia. Jedynie z ważnych powodów sąd może zwolnić ją od tego obowiązku (art. 152 k.r.o.).
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 154 k.r.o., opiekun jest obowiązany wykonywać swoje czynności z należytą starannością, tak, jak wymaga tego dobro pozostającego pod opieką i interes społeczny. Opieka obejmuje zasadniczo dwa aspekty:
1) pieczę nad osobą pozostającą pod opieką oraz
2) pieczę nad majątkiem pozostającego pod opieką (art. 155 § 1 k.r.o.).
Opiekun podlega jednak nadzorowi sądu opiekuńczego, a w ważniejszych sprawach powinien uzyskiwać jego zgodę (art. 155 oraz 156 k.r.o.). Jednocześnie opiekun może żądać wynagrodzenia za sprawowanie opieki (okresowego albo jednorazowego). Wynagrodzenie takie pokrywa się z dochodów lub majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeśli takowych nie ma, to ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej (art. 162 k.r.o.).
Zwolnienie opiekuna następuje w dwóch określonych w kodeksie (art. 169 k.r.o.) przypadkach:
1) na żądanie opiekuna – „z ważnych powodów”
2) z urzędu – jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką.
Poza tym funkcje opiekuna wygasają z chwilą jego śmierci, a także, jak przyjmuje się w doktrynie, w przypadku utraty przez opiekuna kwalifikacji niezbędnych do wypełniania tej funkcji. Ponadto opieka ustaje z mocy prawa w przypadku, gdy małoletni, dla którego opieka została ustanowiona osiągnie pełnoletność albo gdy zostanie nad nim przywrócona władza rodzicielska (art. 170 k.r.o.).
