W postępowaniu karnym występują trzy rodzaje poręczenia: majątkowe, społeczne oraz indywidualne (osoby godnej zaufania). Powinno być stosowane, gdy jest konieczne, ale jednocześnie wystarczające do zapewnienia prawidłowego toku postępowania oraz lojalnego zachowania się w tym postępowaniu przez oskarżonego.1 Poręczenie w doktrynie postrzegane jest jako umowa zawierana między organem procesowym a oskarżonym lub inną osobą, która zobowiąże się poręczyć za niego. Elementami tej szczególnej umowy są warunki zabezpieczenia, wymagane prawem zachowania oskarżonego w procesie lub przed procesem, w zamian za pozostawienie go na wolności.2
Na organie przyjmującym poręczenie spoczywa obowiązek poinformowania udzielającego poręczenie lub wykonującego obowiązek poręczenia o:
-
treści zarzutu stawianego oskarżonemu
-
obowiązkach wynikających z poręczenia
-
skutkach ich niedotrzymania
Obowiązki poręczyciela
Obowiązki poręczyciela wynikają z treści przepisów : art. 271 § 1, art. 272 oraz art.273 § 2 k.p.k. Są to:
-
oddziaływanie na oskarżonego tak, aby stawiał się na każde wezwanie i nie utrudniał w sposób bezprawny postępowania
-
niezwłoczne powiadomienia sądu lub prokuratora o wiadomych mu poczynaniach oskarżonego, zmierzających do uchylania się od stawiennictwa na wezwanie lub do innego bezprawnego utrudniania postępowania;
Przede wszystkim poręczający jest zobowiązany zapewnić to, do czego się zobowiązał przed organem procesowym, czyli sumienne zachowanie oskarżonego wobec tych organów. Poza prawnie oznaczonymi obowiązkami poręczenia powinno ono wypełniać zadanie wychowawczego oddziaływania na oskarżonego (podejrzanego). Jest to jednak możliwe tylko w przypadku, gdy poręczający ma pozycję społeczną, którą szanuje i która respektuje oskarżony. W przypadku poręczenia za oskarżonego w procesie karnym będzie to osoba dająca gwarancję pomyślnego spełnienia funkcji poręczenia, mająca u oskarżonego autorytet, dająca rękojmię takiego oddziaływania na oskarżonego. W innym przypadku, ustanowienie poręczenia jest bezcelowe. Pozaustawowym obowiązkiem poręczającego jest także informowanie właściwego organu o każdorazowej zmianie swojego miejsca zamieszkania, aby organ mógł poręczającego skutecznie informować o wezwaniach i poczynaniach oskarżonego.
Skutki niedokonania obowiązków
Skutki niedokonania obowiązków ciążących należy wyprowadzić z art. art. 274 i art. 287 § 1 k.p.k a także z art. 268 k.p.k. i art. 289 §1, są to:
-
zawiadomienie poręczającego o uchylaniu się, a ponadto przełożonego poręczającego o niedopełnieniu obowiązków,
-
nałożenie kary pieniężnej w wysokości do 10 000zł,
-
obciążenie kosztami dodatkowych czynności dokonanych przez to, że osoba nie dopełniła danego obowiązku,
-
orzeczenie przepadku wartości majątkowych lub zobowiązań albo ściągnięcie należności.
Oskarżony zawsze musi mieć na uwadze, że poręczający może wycofać swoje poręczenie, co będzie się wiązało z koniecznością zastosowania innego środka zapobiegawczego a nawet tymczasowego aresztowania. Lepiej zatem, aby wykazywał on chęci współpracy.
Ustanie poręczenia
Ustanie poręczenia następuje:
-
z chwilą wydania prawomocnego orzeczenia o uniewinnieniu albo o umorzeniu lub warunkowym umorzeniu postępowania,
-
z momentem rozpoczęcia wykonania kary (pozbawienia wolności, ograniczenia wolności, grzywny),
-
w razie jego uchylenia lub zmiany na inny środek zapobiegawczy urzędu lub na wniosek oskarżonego,
-
z chwilą skutecznego cofnięcia poręczenia majątkowego (czyli z momentem przyjęcia nowego poręczenia majątkowego, zastosowania innego środka zapobiegawczego lub odstąpienia od stosowania takiego środka).
