Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami następuje obowiązek do wzajemnej pomocy, który nie wygasa on z chwilą orzeczenia rozwodu.
Obowiązek alimentacyjny po rozwodzie zależy od orzeczonej winy rozkładu pożycia.
Na podstawie art. 60 par. 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego alimentów może żądać:
1) małżonek, który nie jest winny za rozkład pożycia małżeńskiego;
2) jedno z rozwiedzionych małżonków, jeżeli sąd zaniecha orzekania o winie;
3) jedno z rozwiedzionych małżonków, jeżeli sąd orzekł rozwód z winy obojga małżonków.
Zobacz:
Alimenty po rozwodzie - czy przysługują?
Ważne!
Małżonek, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie może występować z powództwem o alimenty. Małżonek, który chce wnieść pozew o alimenty musi znajdować się w niedostatku. Wyjątek stanowi orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków.
Rozszerzony obowiązek alimentacyjny
Jeżeli rozwód został orzeczony z wyłącznej winy małżonka, wtedy małżonek niewinny może wnieść pozew o alimenty. Nie musi znajdować się w niedostatku. Nie ma wtedy potrzeby wykazywać, że rozwód pogorszył jego sytuację materialną (wyrok SN z 10 maja 1966 r., III CR 65/66 ).
Jest to tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny, który wynika z art. 60 par. 2 KRO. Obowiązek ten jest nieograniczony czasowo (bezterminowy). Nie wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu (art. 60 par. 3 KRO). Wyjątek stanowi zawarcie nowego małżeństwa przez małżonka niewinnego. W takiej sytuacji małżonek zobowiązany do alimentacji ma prawo wystąpić do sądu o uchylenie nałożonego obowiązku alimentacyjnego.
Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego
W dniu 25 pażdziernika 2012 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok uznający, że zobowiązanie małżonka wyłącznie winnego rozwodu do alimentowania małżonka niewinnego, którego sytuacja materialna w istotny sposób pogorszyła się na skutek rozwodu, jest zgodne z Konstytucją (SK 27/2012) .
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że:
„Brak ustawowych ograniczeń czasowych rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego stanowi racjonalną konsekwencję założeń ustrojodawcy dotyczących instytucji małżeństwa. Zawierając małżeństwo, każdy z małżonków dobrowolnie przyjmuje na siebie zobowiązanie do zaspokajania potrzeb rodziny, które w założeniu (w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie) ma trwać dożywotnio. W wypadku rozwodu z winy jednego małżonka taka relacja między małżonkami zostaje przedwcześnie skrócona i to jednostronną decyzją jednego z nich. W przypadku, gdy małżonek uprawniony poświęcił swoją karierę zawodową dla dobra rodziny, pogorszenie jego sytuacji majątkowej będzie więc miało najczęściej charakter trwały i nieodwracalny, powodując konieczność dożywotniej alimentacji”.
Stan niedostatku
Linia orzecznicza Sądu Najwyższego wyjaśnia to pojęcie następująco: „Niedostatek w rozumieniu art. 60 par. 1 KRO nie wiąże się z zupełnym niezaspokojeniem usprawiedliwionych potrzeb. Stan niedostatku zachodzi już wtedy, gdy uprawniony nie ma możliwości zarobkowych i majątkowych pozwalających na pełne zaspokojenie jego usprawiedliwionych potrzeb, a jeżeli uprawniony jest chory, to do potrzeb tych należą i lekarstwa (wyrok SN z dnia 19 maja 1975 r., III CRN 55/75, (OSNC 1976/6/133).
Z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 r., I CKN 872/00 wynika, że rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku wtedy, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku.
Kiedy żądać alimentów?
O alimenty od małżonka można wnosić już w pozwie rozwodowym, w czasie trwania sprawy rozwodowej albo po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.
Z art. 135 w zw. z art. 60 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego : DZIAŁ III OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
Zobacz:
Pozew o alimenty na rzecz rozwiedzionego małżonka - omówienie
Ograniczenie czasowe do 5 lat
W sytuacji, gdy małżonek płacący alimenty nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, wtedy jego obowiązek dostarczenia środków utrzymania byłemu drugiemu małżonkowi wygasa z chwilą zawarcia przez niego nowego małżeństwa albo z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu ( art. 60 par. 3 KRiO). Ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd na żądanie uprawionego do alimentów może przedłużyć niniejszy termin.
... i jego brak
W przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu małżonków alimentacja jest bezterminowa. Tak samo jest, gdy rozwód został orzeczony z wyłącznej winy jednego z małżonków. Sąd uchyli obowiązek alimentacyjny, jeżeli strona uprawniona do alimentów zawrze nowy związek małzeński.
Podstawa prawna:
- art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Stan prawny na 16 grudnia 2012 roku
