Potrącenia bez zgody pracownika
Z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - pracodawca może potrącić bez zgody pracownika :
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne wymierzone pracownikowi na podstawie art.108 par. 2 K.p. czyli karę za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia, przyjście do pracy do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Ważne!
Niniejsze potrącenia dokonywane są w podanej powyżej kolejności (art. 87 par.2 K.p.).
W jakich granicach
1. Świadczenia alimentacyjne
Należności alimentacyjne mogą być w pierwszej kolejności potrącane do wysokości 3/5 wynagrodzenia netto. Na podstawie art. 87 par .5 K.p. pracodawcy wolno obliczać na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości nagrody z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego oraz należności przysługującej pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej.
Tryb bezegzekucyjny
Pracodawca może samodzielnie dokonać potrącenia należności alimentacyjnych z wynagrodzenia pracownika bez przeprowadzania formalnego postępowania egzekucyjnego. W tym celu, wierzyciel musi przedłożyć pracodawcy wyrok sądowy przyznający alimenty od pracownika (art. 88 par.2 K.p.). Na tej podstawie pracodawca będzie potrącał część wynagrodzenia pracownika i przekazywał ją na rzecz uprawnionego do otrzymania alimentów.
Wniosek wierzyciela nie będzie zobowiązujący dla pracodawcy wtedy, gdy
1) świadczenia alimentacyjne są już potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma nie wystarcza na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych;
2) wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej (art. 88 par. 1 K.p.).
Przykład:
Do pracodawcy firmy X zgłosiła się żona jednego z pracowników z tytułem wykonawczym przyznającym jej alimenty na córkę. Z wynagrodzenia za pracę pracodawca potrąca już temu pracownikowi na żądanie komornika niespłacony kredyt zaciągnięty w jednym z banków. Nie może zatem samodzielnie dokonać zajęcia pensji z tytułu alimentów. Małżonka pracownika powinna wystąpić do komornika o egzekucję zasądzonych alimentów.
2. Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne
Jeżeli pracownik podlega egzekucji należności innych niż alimenty, mogą zostać one potrącone z jego wynagrodzenia do wysokości 1/2 wynagrodzenia netto. Jednakże, gdy oprócz nich potrącane są również zaliczki udzielone pracownikowi, łączna kwota potrącenia nie może przekroczyć 1/2 wynagrodzenia netto.
3. Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi
Potrącenia pobranej przez pracownika zaliczki pracodawca dokonuje w jej wypłaconej wysokości. Pracownik otrzymuje więc o tyle mniejszą wypłatę, ile wypłacono mu zaliczki.
4. Kary pieniężne
Kary pieniężne z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników nie mogą przewyższać 1/10 części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń na pokrycie świadczeń alimentacyjnych, na pokrycie należności innych niż alimentacyjne oraz pobranych przez pracownika zaliczek (art.108 par. 3 K.p.).
Ważne!
Zasadą jest dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia z każdą kolejną wypłatą aż do zaspokojenia należności, na którą dokonywane są potrącenia. Jeżeli w danym miesiącu wypłacane są składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesięczne ( przykładem może być premia, która jest wypłacana raz na kwartał ), to potrąceń dokonuje się od całościowej kwoty, jaka w danym miesiącu jest wypłacana pracownikowi.
Potrącenia za zgodą pracownika
Za pisemną zgodą pracownika z jego wynagrodzenia za pracę mogą być potrącane również inne należności. Stanowi o tym art. 91 par. 1 K.p. a potwierdza Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 pażdziernika 1998, I PKN 366/98 , OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 684 (obowiązujący): „Wyrażenie przez pracownika, bez zachowania formy pisemnej, zgody na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę innych należności niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 KP jest nieważne (art. 58 KC w związku art. 91 i 300 KP)”.
Ustawodawca nie wymienia katalogu należności do potrącenia. O tym już decyduje pracownik. Co istotne, w celu dokonania jakiegokolwiek potrącenia dług musi być wiadomy. Potwierdza to aktualny wyrok SN z dnia 5 maja 2004 r. I PK 529/03: „Wyrażenie zgody przez pracownika na dokonanie potrąceń z jego wynagrodzenia bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanki odpowiedzialności jest nieważne”.
W uzasadnieniu wyroku Sąd podał:
(…) Zgoda pracownika, o której jest mowa w art. 91 K.p. nie może być „blankietowa”, czyli nieodniesiona do konkretnej, znanej już należności oraz skonkretyzowanej kwoty. Nie tylko zatem w wyniku rozumienia pojęcia „należność” jako odnoszącego się do określonej kwoty nie sposób dopuścić ważność i skuteczność zgody pracownika na dokonywanie potrąceń z jego wynagrodzenia kwot niedoborów, które mogą powstać w przyszłości, bez względu na to, kto spowodował niedobór i w jakiej wysokości.”
Kwota wolna
Niezależnie od przewidzianych wyżej granic potrąceń pracownikowi musi być pozostawiona do dyspozycji określona część jego wynagrodzenia, określana jako kwota wolna. Przy potrącaniu należności alimentacyjnych przepisy nie przewidują kwoty wolnej. Należności te mogą więc być potrącone do 3/5 wynagrodzenia (jak opisano wyżej), niezależnie od kwoty jaka pozostanie pracownikowi. W przypadku potrącenia innych świadczeń egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych kwota wolna to wysokość minimalnego wynagrodzenia netto. Przy potrącaniu zaliczek wolne powinno pozostać 75% wynagrodzenia minimalnego netto zaś przy potrącaniu kar pieniężnych 90 % tego wynagrodzenia. W sytuacji gdy pracownik zatrudniony jest na niepełny etat, kwoty te należy obliczyć w wysokości proporcjonalnej do jego wymiaru czasu pracy.
Podstawa prawna:
- art. 87 K.p.;
- art.108 par. 2 - 3 K.p.;
- wyrok SN z dnia 1 pażdziernika 1998 , I PKN 366/98 ;
- wyrok SN z dnia 5 maja 2004 r. I PK 529/03.
Stan prawny na 16 grudnia 2011 roku
