Zobaczmy przepisy
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRO) nie definiuje pojęcia „władza rodzicielska”. Z pomocą przychodzi orzecznictwo Sądu Najwyższego. Z Uchwały Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75 wynika, że władza rodzicielska to przede wszystkim zespół obowiązków rodziców względem dziecka. Obejmuje ona całokształt spraw dziecka, pieczę nad jego osobą, zarząd jego majątkiem, reprezentowanie go oraz nadawanie zasadniczego kierunku wychowaniu dziecka.
W świetle art. 96 par. 1 KRO rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim. Obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotowywać je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień. Każde z rodziców dziecka jest bowiem z mocy ustawy obowiązane i uprawnione do wykonywania władzy rodzicielskiej.
Zgodnie z art. 111 par. 1 KRO jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej.
Co ważne, sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej jednego z rodziców, a drugiemu z nich pozostawić pełnię władzy rodzicielskiej.
Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej
Trwałą przeszkodę w wykonywaniu władzy rodzicielskiej zdefiniował Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 3 czerwca 2000 r., II CKN 960/00 Jest nią „taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe w tym sensie, że albo według rozsądnego przewidywania nie można ustalić czasu trwania tego układu albo - co najmniej - że układ ten będzie istniał przez czas długi”.
Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej zachodzi wtedy, gdy jedno z rodziców przewlekle choruje i przebywa w leczniczym zakładzie zamkniętym, przebywa za granicą na pobyt stały i w ogóle nie interesuje się dzieckiem, odbywa długoletnia karę pozbawienia wolności, porzuciło dziecko.
Katalog ten uzupełnia :
1) wyrok Sądu Najwyższego (SN) z dnia 3 kwietnia 2000 r., I CKN 564/98. W jego uzasadnieniu czytamy: (...) Roztrząsanie pochodzenia dziecka w kilka lat po urodzeniu, połączone z agresją wobec niego i matki stanowi poważne nadużycie władzy rodzicielskiej uzasadniające najsurowsze rozstrzygnięcie pozbawiające rodzica tej władzy.”
2) Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2000 r., I CKN 1072/99 : „Uznane przez sąd orzekający za realne zagrożenie dobra dziecka wywołane przez rodzica, może uzasadniać pozbawienie go władzy rodzicielskiej bez stosowania środków przewidzianych w art. 109 § 2 k.r.o.” . Chodzi w tym przypadku o utrzymywanie przez uczestnika postępowania „niemoralnego związku z żoną i jej córką, zaniku poczucia wstydu”.
Nadużywanie władzy rodzicielskiej
W literaturze prawniczej podniesiono : „nadużywanie władzy rodzicielskiej polega na: karceniu cielesnym dziecka, nierzadko przybierającym postać znęcania się fizycznego i psychicznego, wykorzystywaniu dziecka dla celów nierządnych, wychowywaniu dziecka w atmosferze wrogości, pogardy do drugiego rodzica, rozpijaniu małoletniego, skłanianiu dziecka do żebrania”. [1]
Nadużyciem władzy rodzicielskiej jest także bezprawne uprowadzenie dziecka. Potwierdza to Postanowienie SN z dnia 14 października 1970 r., III CRN 181/70 . Czytamy w nim: „Pozbawienie przez ojca kilkoletniego dziecka naturalnego środowiska rodzinnego i bezpośredniej opieki matki oraz możliwości wychowywania się wspólnie z małoletnim rodzeństwem i zatrzymanie go na stałe - wbrew woli matki - w obcym kraju zawiera elementy nadużycia władzy rodzicielskiej, które uzasadniają pozbawienie go tej władzy”.
Rażące zaniedbywanie przez rodziców obowiązków względem dziecka
Rodzice zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka jeżeli :
- uchylają się od płacenia na nie zasądzonych alimentów,
- nadużywaja alkoholu,
- zażywają narkotyki,
- prowadzą rozwiązły tryb życia,
- dopuszczają się przestępstw.
W Postanowieniu z dnia 12 stycznia 2000 r., III CKN 834/99 Sąd Najwyższy wskazał, że „Nadużywanie alkoholu, uprawianie przestępczego procederu oraz uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka stanowią dostateczną przyczynę pozbawienia władzy rodzicielskiej (art. 111 § 1 KRO)” .
Zobacz:
Czy pozbawienie władzy rodzicielskiej oznacza zwolnienie z alimentów ?
Sprawdż także:
Ograniczenie władzy rodzicielskiej - kiedy i na czym polega?
Objaśnienie:
[1] Ignaczewski J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy Komentarz, Warszawa 2010, str. 632
Podstawa prawna:
- art. 111 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
Stan prawny na 20 września 2015 roku
