Opłaty sądowe
Pisma wnoszone do sądu podlegają opłacie sądowej. Z art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - tekst jedn. Dz. U. 2014.1025 (dalej: u.k.s.c.) opłacie podlega pismo, jeżeli przepis ustawy przewiduje jej pobranie. Będzie to m.in. pozew apelacja i zażalenie, wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, wniosek o wpis i wykreślenie w księdze wieczystej, skarga o wznowienie postępowania, skarga na czynności komornika, oraz opłaty kancelaryjne od wydanych na podstawie dokumentów sądowych odpisów, wypisów, zaświadczeń i kopii. Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie, stałej, stosunkowej albo podstawowej.
Zobacz:
Opłaty sądowe - stała, stosunkowa, podstawowa
Opłaty sądowe w sprawach cywilnych
Opłata sądowa od pozwu lub wniosku - kiedy i gdzie?
W świetle art. 126[2] par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c) sąd nie podejmie żadnej czynności na złożone pismo, które strona powinna wcześniej opłacić. Sąd nie udzieli również porady prawnej, ani też nie pomoże w napisaniu pisma. W tej sytuacji można skorzystać z dostępnych bezpłatnych porad w miejscu zamieszkania (np. w ośrodku pomocy społecznej) lub udać się po poradę płatną do wybranej przez siebie kancelarii radcy prawnego lub adwokata, albo zamówić płatną poradę prawną przez Internet.
Sprawdż:
Czy w sądzie można uzyskać bezpłatną poradę prawną ?
Ile kosztuje internetowa porada prawna ?
Pełnomocnik z urzędu
Kwestia przyznania pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata lub radcy prawnego została uregulowana w art. 117 - 118 K.p.c. Osoba fizyczna niezależnie od tego, czy została przez sąd zwolniona od kosztów sądowych może wnioskować o przyznanie jej pełnomocnika z urzędu, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Powyższe dotyczy także osób, które zostały na mocy ustawy zwolnione od kosztow sądowych. W tym celu strona składa udokumentowany wniosek o sytuacji finansowej swojej i członków rodziny oraz formularz zawierający oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i żródłach utrzymania.
Co ważne wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona może także zgłosić we wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, albo ustnie do protokołu. Powyższe dotyczy spraw przyszłych lub aktualnie wnoszonych albo będących już na wokandzie ( art. 117 par. 4 K.p.c.). Sąd uwzględni wniosek strony, jeżeli uzna, że pełnomocnik procesowy jest celowy w danej sprawie. Potwierdził to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2013 r. w sprawie o sygn. V CZ 94/12 : "Zgodnie z art. 117 § 5 KPC sąd ustanowi adwokata lub radcę prawnego, jeżeli jego udział w sprawie uzna za potrzebny".
Na Postanowienie sądu odmawiające przyznania pełnomocnika z urzędu strona może wnieść zażalenie do sądu II instancji ( art. 394 par. 1 pkt 2 K.p.c.).
Zobacz:
Ustanowienie pełnomocnika z urzędu w sprawach cywilnych
Pełnomocnik w postępowaniu przed sądem pracy.
Obrońca z urzędu w sprawach karnych - kiedy ?
Zwolnienie od kosztów sądowych
Osoby fizyczne, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej i nie są w stanie ponieść kosztów postępowania sądowego mogą zostać zwolnione przez sąd od ich ponoszenia. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych może być wniesiony przez stronę przed wniesieniem powództwa albo razem z pozwem lub wnioskiem lub ustnie do protokołu w czasie rozprawy.
We wniosku strona określa, czy chce być zwolniona od kosztów sądowych w całości lub w części. W treści należy podnieść, że wnioskodawca nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego siebie i rodziny. W tym celu należy opisać aktualną sytuację życiową i majątkową (dochody, wydatki) oraz ją udokumentować np. poprzez dołączenie: kopii PIT za rok ubiegły, decyzji organu rentowego w sprawie emerytury lub renty, umowy kredytowej, informacji o zajęciach komorniczych, zaświadczenia o zatrudnieniu i zarobkach, kserokopie dokonywanych opłat za ostatnie 3 miesiące (opłata czynszu, energii elektrycznej, dostawy gazu ziemnego). Wnioskodawca opisuje swoją sytuację materialną oraz swojej rodziny (małżonka, dzieci).
Do wniosku należy dołączyć Oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i żródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych. Aktualny wzór takiego oświadczenia minister sprawiedliwości okreśił w rozporządzeniu z dnia 15 kwietnia 2010 r. opublikowanym w Dz.U. z 2010, nr 65, poz. 419. Powyższy wzór oświadczenia mozna otrzymać w biurze podawczym sądu albo sciągnąc ze strony internetowej ministerstwa sprawiedliwości (Zakładka : Formularze).
Na podstawie art. 100 - 101 u.k.s.c. sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub w części. Zwolnienie w części nastapi wtedy, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów.
Częściowe zwolnienie od tych kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie.
W świetle art. 394 par. 1 pkt 2 K.p.c. na Postanowienie sądu odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych strona może wnieśc zażalenie do sądu okręgowego.
Wydatki
Kosztami sądowymi oprócz opłaty od wniesienia pozwu lub wniosku sa także wydatki. Strona w całości zwolniona przez sąd od kosztów sądowych z mocy ustawy nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa.
Z art. 5 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wydatki obejmują m.in.
- koszty podróży strony zwolnionej od kosztów sądowych związane z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem,
- zwrot kosztów podróży i noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków,
- wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, tłumaczy oraz kuratorów ustanowionych dla strony w danej sprawie,
- koszty przeprowadzenia innych dowodów,
- koszty ogłoszeń.
Ważne!
Jeżeli strona jest zwolniona od kosztów sądowych, a przegra sprawę, wówczas ponosi zasądzone koszty procesu (art. 108 u.k.s.c.).
Zobacz także:
Wniosek o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych oraz o ustanowienie pełnomocnika z urzędu - wzór
Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu - wzór
Zwolnienie osoby fizycznej od czynności notarialnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie ( tekst jedn.: Dz.U.2014.164) notariusz za dokonanie czynności notarialnych pobiera od stron umowy tzw. taksę notarialną. W przypadku, gdy strona czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia tego wynagrodzenia. Zezwala na to art. 6 ust. 1 powyższej ustawy.
Zobacz:
Czy sąd może zwolnić stronę od kosztów czynności notarialnej ?
Wniosek o zwolnienie od kosztów czynności notarialnej - wzór
Zwolnienie od opłat wieczystoksiegowych
Sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym. Zezwala na to art. 106 u.k.s.c. Powyższe zwolnienie następuje na wniosek osoby fizycznej wraz z dolączonym do niego formularzem oświadczenia o obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania ( art. 102 u.k.s.c.). Zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym może nastąpić wyłącznie przed złożeniem wniosku o wpis do księgi wieczystej. Jeżeli wniosek o dokonanie wpisu do księgi wieczystej ma być zamieszczony w akcie notarialnym, zwolnienie od kosztów sądowych może nastąpić wyłącznie przed zawarciem tego aktu notarialnego.
Co istotne, wniosek o dokonanie wpisu do księgi wieczystej powinien być złożony w terminie 3 miesięcy od doręczenia postanowienia o zwolnieniu od kosztów sądowych, pod rygorem upadku zwolnienia.
Zobacz:
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu wieczystoksięgowym - wzór
Ważne!
Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz wniosek o ustanowienie pełnomocnika procesowego nie podlegają opłacie sądowej. Zwolnienie od kosztów sądowych, przyznane stronie przez sąd w postepowaniu rozpoznawczym lub z którego strona korzysta z mocy ustawy, rozciąga się takze n apostępowanie egzekucyjne (art. 771 K.p.c.).
Linia orzecznicza NSA
Zarówno w sprawie zwolnienia od kosztów sądowych albo przyznania pomocy prawnej z urzędu istotne jest przedstawienie sytuacji materialnej osób, które mieszkaja z wnioskodawcą. Potwierdza to Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu postanowienia z dnia 10 sierpnia 2010 w sprawie o sygn. I GZ 264/10 : „Niewyjaśniona sytuacja materialna żony rodziła poważne wątpliwości, co do rzeczywistych możliwości finansowych skarżącego i uniemożliwiła weryfikację twierdzeń zawartych w złożonym oświadczeniu. „(...) skarżący myli się co do skutków pozostawania z żoną w ustroju rozdzielności majątkowej. W razie ustanowienia rozdzielności majątkowej, małżonkowie nadal obowiązani są do zaspokajania potrzeb rodziny. Wykazanie zatem sytuacji materialnej obojga małżonków, przynajmniej w zakresie wystarczającym do scharakteryzowania rzeczywistych możliwości płatniczych małżonka domagającego się dofinansowania z budżetu państwa, jest w postępowaniu w przedmiocie przyznania prawa pomocy konieczne”.
Jeżeli podane tutaj informacje są niewystarczające
Podstawa prawna:
- art. 117 - 118, art. 126[2] par. 1 , art. 394 par. 1 pkt 2 , art. 771 Kodeksu postepowania cywilnego,
- art. 2, art. 3, art. 5, art. 10 - 14, art. 100 - 102 , art. 105 - 108 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( tekst jedn.: Dz.U. 2014.1025).
Stan prawny na 4 lipca 2015 roku
